Oorlogskinderen uit de Da Costabuurt
Tekst: Rens den Hollander
Beeld: Geert-Jan Strengholt
Piet en Annie Eijssens, onze buurtgenoten uit de Potgieterstraat, Amsterdammers in hart en nieren, waren negen en zeven jaar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak.
Zowel de moeder van Piet als van Annie was lid van de verboden ‘illegale’ communistische beweging en waren verzetshelden. Naast Joodse onderduikers herbergen, werden ook onderdak geboden aan hen die vreesden te worden gedwongen tot ‘Arbeitseinsatz’ in Duitsland.
Spertijd
Andere verzetsactiviteiten waar de moeders van Annie en Piet aan deelnamen, waren het verdelen van de communistische verzetskrant ‘De Waarheid’, het stencileen en distribueren van pamfletten, het leegroven van broodkarren, en het jatten van houtblokjes uit de tramrails om op te branden. Er werd ook in het geheim vergaderd in koffiehuis Da Costa van eigenares ‘Stali’ in de Da Costastraat.
Op een kaart aan de muur hield Annie’s moeder alle militaire bewegingen bij. Informatie daarvoor werd verzameld door het luisteren naar illegale radiostations zoals Radio Oranje. Hoewel de Duitse bezetter alle Nederlanders in mei 1943 had opgedragen hun radio in te leveren, verstopte Annie’s moeder de radio in het toilet. Piets moeder kladde – geholpen door een nicht – onder spertijd leuzen tegen de NSB op de hoge muren van de markthallen aan de Jan van Galenstraat, die toen dienden als NSB-hoofdkwartier.
Pistool
Voor kinderen zoals Annie en Piet bracht de oorlog ook bange momenten met zich mee. Wegens de onderduikers in huis, dreigde er soms een NSB-inval. Piet werd dan naar zijn grootvader in de Agatha Dekenstraat gestuurd tot het gevaar geweken was. Men was immers altijd bang dat kinderen sneller zouden bezwijken onder de druk van de bezetter om hun mond voorbij te praten. Annie’s juf, mevrouw Gotten, was een fasciste. Annie’s moeder prentte haar daarom in om op elke vraag van de juf te antwoorden ‘ik weet het niet’!
Ook werden er soms wapens buitgemaakt en bewaard op de meest gekke plekken. Zo botste Piet eens op een pistool in het bed van zijn moeder.
Annie’s moeder, een Duitse immigrante, moest zich melden bij gebouw Atlanta aan de Stadhouderskade van waaruit de de ‘Arbeitseinsatz’ werd geleid. Daar werd haar verteld dat ze terug moest gaan naar Duitlands als tolk-begeleider van de Nederlanders die gedwongen werden te gaan werken. Toen ze weigerde, werd haar weduwe-uitkering stopgezet. Om in haar levensonderhoud en dat van haar dochter te voorzien ging ze werken als huishoudelijke hulp en bracht ze ‘De Waarheid’ rond.
Hongerwinter
De laatste maanden van de oorlog verliepen ook erg woelig. Tijdens de hongerwinter reisde Piets moeder reisde af naar Brabant om agrarische produkten en spek te kopen. Alleen gemalen suikerbieten eten vond ze ongezond.
Annies klasgenootje, Loes, werd vermoord in een concentratiekamp. Een klasgenootje keerde na de oorlog terug, maar het noodlot sloeg toch nog toe op 9 mei 1945. Bij het vieren van de bevrijding, werden door de NSB vanuit het Groote Club-gebouw aan de Dam 36 mensen doodgeschoten, waaronder Annies klasgenootje Rietje Post.
Onrecht
Na de oorlog bleven oorlogskinderen Annie en Piet zich heel actief verzetten tegen onrecht in de wereld. Op 15-jarige leefde deelde Annie pamfletten uit voor haar school – de toenmalige MULO in de Da Costastraat – tegen de Nederlandse politionele acties in Indonesië. De schooldirectrice liet haar arresteren door de politie. Haar moeder werd gevraagd naar het politieburo te komen. De politieagenten hoopten op een fikse bolwassing door de moeder, maar die zei tegen dochter: “Zo, kameraad, hebben ze je te pakken gehad?!”
Na de oorlog werden beide actief bij de Jonge Wachters, de Jonge Werkers en de ANJV-communistische jeugd. Daar leerden ze elkaar kennen toen Annie een lift kreeg op Piets motor. Samen protesteerden ze bij het Concertgebouw toen daar na de oorlog een ‘foute’ dirigent optrad. Ook voerden Annie en Piet actie om schoolboeken van historische leugens te ontdoen! En ze gingen bij de luchtmachtbasis Volkel protesteren tegen de daar opgeslagen kernwapens.
Activisme
Annie werd penningmeesteres van de CPN (Communistische Partij Nederland). Met de kinderwagen in de hand ging ze langs bij CPN-leden uitbetalen. Ze werd voorzitster van het anti-racisme comité Oud-West, omdat er veel racisme, discriminatie en verrechtsing groeide. Ze zette zich in huurcommissie Oud-West actief in tegen huurverhogingen, maar stapte er uit toen de PvdA voor splitsingen van etages en winkels was. Last but not least was Annie aktief betrokken als buurtbewoonster bij de kraak van Woonwerkpand Tetterode in 1981!
Annie dacht vaker mee met D4net acties. D4 – Dromen Denken Durven & Doen – was een politieke organisatie die voorheen gevestigd was in Woonwerkpand Tetterode aan de Bilderdijkstraat. Als oorlogskinderen leven Annie en Piet heel sterk mee met alle oorlogskinderen in Syrië, Afghanistan, Palestina, Ethiopië, Yemen, Congo, Sudan. Ze vertellen hun verhaal op scholen en bij vrijheidsmaaltijden omdat ze het heel belangrijk vinden dat vrijheid en onze verantwoordelijkheid daarvoor levendig gehouden worden!
Verzetshelden
Wil je meer lezen over de verzetshelden van Oud-West? Jaap Hooiveld schreef een boekje over Dirk van Nimwegen, die mede de Februaristaking in 1941 organiseerde. Dirk van Nimwegen, Amsterdamse verzetsheld uit de Kinkerbuurt is te koop bij boekhandel Hoogstins of via herdenkingdirk@gmail.com